واحد های اندازه گیری در ایران باستان
پر کاربرد ترین واحد های اندازه گیری در ایران باستان عبارت بودند از :
علت اینکه چند نام دارد این است که در ادوار مختلف و با زبان های مختلف به کار رفته است .
و علت تخمین نیز آنست که این مقیاسها ، بر مبنای طول دست و یا گامهای افراد بوده.
که در افراد مختلف با اندامهای متفاوت از هم ، متغیر بوده است . ولی به طور کلی تفاوت یک یا دو سانتی دارند نه بیشتر .
واحد های اندازه گیری در ایران باستان
یک ذرع و یا یک گز : ۱۰۴ تا ۱۱۰ سانتی متر که هر ۲ ذراع یا ارج برابر بوده با یک ذرع
یک ارش یا ارج و یا ذراع : ۵۲ الی ۵۵ سانتی متر که هر ۲ ذراع برابر بوده با یک گز .
قابل توجه آنکه اکثر سازه های سنگی هخامنشیان ، با این مقیاس است .
یک چارک : برابر با یک چهارم گز که ۲۶ سانتی متر می شده ( حدودا ) است .
ولی کاربرد چارک در تمامی اوزان و طول ها ، به عنوان یک چهارم به کار می رفته است.
به عنوان مثال یک چارک جریب یا یک چارک من تبریز
واحد های اندازه گیری در ایران باستان
واحد های دیگر
یک گره : برابر با ۵/۵ الی ۵/۶ سانتی متر
یک بهر : برابر بوده است با نیم گره ، معادل ۲/۷ الی ۲/۸ سانتی متر
یک وجب : که نیاز به توضیح نیست این مقیاس به صورت عرفی بوده و مقیاسی رسمی نبوده است
یک بند : یک بند انگشت
واحد های اندازه گیری در ایران باستان
واحد بهر
یک واحد طول که اخیرا باستان شناسان کشف نموده اند و هنوز نامی برای آن نیافته اند نیز وجود داشته .
که ۳ میلی متر کنونی بوده و می توان گفت که یک دهم بهر ، معادل دو میلیمتر
و هشت دهم میلیمتر ، مهمترین و کاربردی ترین مقیاس اندازه گیری در ایران باستان بوده است .
یک فرسخ : معادل ۶۰۰۰ ذرع بوده است.
مقیاس
چند مقیاس هم برای اندازه گیری سطوح وجود داشته که آنرا نیز بدین ترتیب شرح خواهیم داد :
یک جریب : این واحد سطح از آرامیان به ساسانیان وارد شد.
و بعد از حمله و غصب ایران توسط اعراب بادیه نشین ، وارد فرهنگ اعراب شد .
هر جریب برابر است با زمینی به طول ۶۰ ذزاع و عرض ۶۰ ذراع ، که می شده ۳۶۰۰ ذراع .
از آنجا که هر ذراع ۵۵ سانتی متر بوده حدودا می شده ۳۳ متر در ۳۳ متر .
با این حساب می توان گفت هر یک جریب برابر است با زمینی به مساحت تقریبی ۱۰۰۰ متر مربع.
ولی در برخی اسناد تا ۱۱۰۰ متر نیز لحاظ می شده است.
واحدهای باستانی
یک قصبه : هر یک قصبه ، زمینی به مساحت یکصد متر مربع را شامل می شده است.
یعنی هر جریب برابر بوده است با ۱۰ قصبه .
مهمترین این واحدها در طول ، گز و ارش بوده و در سطح نیز واحد پر کاربرد آن ، جریب بوده است .
واحدهای دیگری نیز به کار می رفته مانند قفیز و کیل و عشیر و …… .
که به محتوای مباحث دفینه مرتبط نیست به همین دلیل از ذکر آن خودداری شده است.
نمادها
نمادهایی که بر مقابر موجود است معمولا با ضریب ۱۰۰ برابر و یا ۱۰ برابر رمز گشایی می شوند .
برای مثال مسیر کاوش تندیس برخی از شتر های یک ذرعی را ، یکصد ذرع رمز گشایی میکنند .
یا برخی از جوغن های یک گره ای را ده گره ، رمز گشایی می کنند .
بنا بر این بهتر است که این مقیاسها را کاوشگران بدانند تا در محاسبات دچار اشتباه نشوند.
